چکیده
مدیریت ریسک پروژه یکی از بخشهای مهم و تأثیرگذار مدیریت پروژه میباشد که سعی در به حداقل رساندن اثر ریسکهای منفی (تهدید) و حداکثرسازی اثر ریسکهای مثبت (فرصت) دارد. این بخش از مدیریت پروژه به طور کلی به دو مرحله عام ارزیابی و پاسخ به ریسکهای پروژه تقسیم میشود. طبق نظر اکثر کارشناسان، بخش پاسخ به ریسک از مدلها و ابزارهای معدودی برخوردار است و میتوان گفت که حوزه پاسخ به ریسکهای پروژه نیازمند ارائه تحقیقات و پژوهشهای بیشتری است.
در این پژوهش یک مدل بهینهسازی دو هدفه و با استفاده از رویکرد استوار پیشنهاد شده است که هدف آن تعیین اقدامات مناسب پاسخ به ریسکهای پروژه است. مدل پیشنهادی دو جنبه مهم پروژه یعنی زمان و هزینه را بوسیله توابع هدف خود بهینه میکند. یک هدف مدل کمینه کردن هزینه پروژه و هدف دیگر آن به حداقل رساندن اثر زمانی ریسک (بیشینهسازی معیار استواری) است. ایده کلی مدل بدین صورت است که با در نظر گرفتن معیار شناوری آزاد فعالیتها، سعی در انتخاب پاسخ به ریسکهایی را دارد که اثر زمانی آنها بیشتر از شناوری فعالیتهای تحت تأثیر ریسک باشد.
روشهای حل ارائه شده در سه دسته دقیق، ابتکاری و فراابتکاری و به سه روش شمارش صریح، الگوریتم حلقوی و الگوریتم ژنتیک بیان شدهاند. برای اعتبارسنجی مدل، ده نمونه پروژه در سه سطح کوچک، متوسط و بزرگ ایجاد شده است و مسائل توسط سه روش ارائه شده حل شده است و نتایج حاصل از آنها مورد تحلیل بررسی قرار گرفته است. بررسی نتایج نشان میدهد که هرکدام از روشهای پیشنهادی دارای نقاط ضعف و قوت میباشند اما با توجه به کارایی روش ابتکاری حلقوی این راهحل برای مدل پیشنهاد میشود. در نهایت مدل در یک مطالعه موردی مربوط به پروژه زیرسازی راه آهن گلگُهر-شیراز پیادهسازی شده است و نتایج مربوط به آن تحلیل گردیده است.
کلمات کلیدی: پاسخ به ریسکهای پروژه، مدل بهینهسازی، بهینهسازی استوار، شناوری آزاد، الگوریتم حلقوی و ژنتیک، پروژههای عمرانی